Κάθε φωτογράφος, βιώνει την πραγματικότητα μέσα από τις αστείρευτες διαστάσεις της φαντασίας του. Το να μπορεί όμως να μετατρέψει αυτόν τον φανταστικό κόσμο σε κάτι που φαντάζει γνώριμο και αληθινό ονομάζεται σουρεαλιστική τέχνη και η ικανότητα αυτή είναι που προσδίδει τον τίτλο του επιτυχημένου ή μη καλλιτέχνη.
Είναι δύσκολο να εκφράσεις μια καθαρά προσωπική νοοτροπία και να αποδώσεις επιχειρήματα σε αυτήν μέσα από την τέχνη της φωτογραφίας, όχι όμως και αδύνατο, αφού το σουρεαλιστικό ρεύμα, παρά τις κατά καιρούς αρνητικές κριτικές, αποδίδει στο έπακρο αυτό που φαντάζει απόμακρο, μη πραγματικό και συχνά τρομακτικό.
Τέχνη & Σουρεαλισμός
Ο όρος σουρεαλισμός άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1917 και ύστερα από τους Andre Breton, Paul Eluard και άλλους αρθρογράφους της παρισινής εφημερίδας Literature. Όμως το καλλιτεχνικό κίνημα που επίσημα ονομάστηκε σουρεαλισμός εμφανίστηκε στο Παρίσι μετά το 1922, όταν το κίνημα του ντανταϊσμού διασπάστηκε και πολλοί από τους καλλιτέχνες ακολούθησαν τον Andre Breton στους νέους πειραματισμούς που εξερευνούσε και οδήγησαν στην καθιέρωση του νέου κινήματος. Μετά το 1922 ο Andre Breton έγινε ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας Literature και βαθμιαία συγκέντρωσε γύρω του αρθρογράφους, συγγραφείς και καλλιτέχνες που βρίσκονταν κοντά στις δικές του απόψεις.
Κύριο χαρακτηριστικό των καλλιτεχνών αυτών ήταν η εξερεύνηση της «αυτόματης» γραφής και της ποίησης του «μαγικού». Ακόμη ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για τον κόσμο των ονείρων και μελέτησαν τις θεωρίες του Φρόυντ για το υποσυνείδητο.
Η ομάδα των σουρεαλιστών συναντιόταν τακτικά στα σπίτια των Andre Breton και Paul Eluard, ή σε κάποιο cafe, και συζητούσαν γύρω από τη φύση του καλλιτέχνη, γύρω από τη σημασία του «θαυμαστού», του «παράλογου» και του «τυχαίου» ή «συμπτωματικού» στην ζωγραφική και την ποίηση. Το 1924, επηρεασμένος από αυτές τις συζητήσεις, ο Andre Breton εξέδωσε το Σουρεαλιστικό Μανιφέστο, ένα πύρινο και αλαζονικό βιβλίο, όπου περιέχει τον εξής ορισμό:
Σουρεαλισμός: Καθαρός ψυχικός αυτοματισμός που χρησιμοποιείται για να εκφραστεί προφορικά, γραπτά ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, η πραγματική λειτουργία της σκέψης. Η σκέψη υπαγορεύεται χωρίς να ασκείται κανένας έλεγχος από τη λογική και πέρα από κάθε αισθητική ή ηθική μέριμνα.
Ο Andre Breton υπήρξε ευσυνείδητος σπουδαστής και οπαδός του Φρόυντ. Οι σουρεαλιστικές θέσεις σχετικά με την κεντρική σημασία των ονείρων και του υποσυνείδητου για τον ποιητή και το καλλιτέχνη είχαν διαμορφωθεί από τις φροϋδικές θεωρίες. Επίσης υποστήριζε πως με τον «σουρεαλιστική κατάσταση» υπονοείται μια στιγμή αποκάλυψης όπου καταργούνται οι αντιθέσεις και οι αντιφάσεις μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας.
Στο δεύτερο σουρεαλιστικό μανιφέστο, το 1930, αναφέρει ότι «στο εσωτερικό του εγκεφάλου υπάρχει ένα ιδιαίτερο σημείο όπου η ζωή και ο θάνατος, το πραγματικό και το φανταστικό, το παρελθόν και το μέλλον, το αισθητό και τι υπεραισθητό, το ανώτερο και το κατώτερο, παύουν να φαίνονται ως αντίθετα».
Στο σουρεαλισμό τόσο το στοιχείο του «τυχαίου» όσο και του «συμπτωματικού» για τη διαμόρφωση ενός έργου τέχνης ή ακόμα και για τη διαμόρφωση ενός καλλιτέχνη, αποτέλεσαν το επίκεντρο εντατικής μελέτης.Στο πρόγραμμα του σουρεαλισμού κρυβόταν η έντονη ανάγκη για εξέγερση ενάντια των θεσμών και των φιλοσοφιών, ενάντια των γηραιών πολιτικών, φιλοσόφων, ποιητών και καλλιτεχνών που είχαν σύρει τη νεότερη γενιά στην καταστροφή του Α’ παγκόσμιου πολέμου.
Οι περισσότεροι καλλιτέχνες του σουρεαλισμού ήταν νέοι, μεταξύ 20 και 30 χρόνων, και είχαν ανδρωθεί στην πρόσφατη εμπειρία του παγκοσμίου πολέμου και των ολέθριων συνεπειών του για την Ευρώπη. Η εμπειρία του πολέμου ώθησε τους σουρεαλιστές να δώσουν ιδιαίτερη σημασία στην απομόνωση του ποιητή και στην αποξένωση του από την κοινωνία, ή ακόμη και από τη φύση.
Οι σουρεαλιστές πίστευαν ότι ένα έργο τέχνης οφείλει να είναι συγχρόνως ένα έργο δημιουργίας και ένα έργο καταστροφής. Το έργο τέχνης για το σουρεαλιστή ζωγράφο είναι ένα ταξίδι στο άγνωστο. Η ιδέα της εξέγερσης διατρέχει το έργο των σουρεαλιστών, εξέγερση κατά της παράδοσης, κατά της οικογένειας, κατά της κοινωνίας, και κατά του Θεού.
Παρόλες τις παραπάνω διακηρύξεις και τις ιδέες του σουρεαλιστικού κινήματος, αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι πολύ λίγοι από τους καλλιτέχνες ακολούθησαν κι εφάρμοσαν κατά γράμμα τις αδίστακτες προτροπές του Breton. Οι περισσότεροι από τους σουρεαλιστές ζωγράφους έχουν ελάχιστες στιλιστικές ομοιότητες μεταξύ τους. Αυτό που έχουν κοινό είναι το στοιχείο της αναζήτησης νέου, πειραματικού υλικού και της ριζικής εγκατάλειψης των παραδοσιακών θεμάτων. Καθώς η ουσία του σουρεαλισμού ήταν η εξατομίκευση και η απομόνωση, κάθε καλλιτέχνης προσπαθούσε, πριν και πάνω απ’όλα, να είναι μοναδικός.
Η πρώτη ομαδική έκθεση των σουρεαλιστών πραγματοποιήθηκε το 1925 στο Παρίσι. Πήραν μέρος οι Arp, De Chirico, Ernst, Klee, Man Ray, Masson, Picasso και Pierre Roy. Την ίδια χρονιά συνδέθηκε με την ομάδα ο Yves Tanguy. Το 1957 εγκαινιάστηκε μια σουρεαλιστική γκαλερί, όπου σε μια έκθεση των μελών της ομάδας συμμετείχαν και οι Marcal Dychamp και Francis Picabia. Ο Rene Magritte ενσωματώθηκε στην ομάδα αργότερα τον ίδιο χρόνο, και ο Salvador Dali επισκέφτηκε το Παρίσι το 1928 για πρώτη φορά για να πάρει μέρος σ’αυτή την πρώτη γενιά των σουρεαλιστών.
